Koyun-Keçi çiçek hastalığı ve korunma yolları

Hastalık etkeni eter, kloroform, ısı ve kimyasal maddelere duyarlıdır. Etken direk güneş ışınlarına maruz kaldığında kısa zamanda zararsız hale gelir. Bu nedenle hastalık çıkan yerlerde aşılama yapılacağı zaman kullanılan aşıların uygulama aşamasında güneş ışığından korunması önemlidir. Virus karanlık ve serin yerlerde iki yıl, koyun derisinde iki ay kadar hastalık yapma kabiliyetini sürdürür. Virusun çevre koşullarına dayanıklı olması hastalık çıkan yerlerde hastalık ile mücadelede zorluk yaratmaktadır.

Hastalık çıkan yerlerde hastalığın yok edilmesi için dezenfeksiyon işlemlerin çok iyi yapılması gerekmektedir. Yüzde 0.1 potasyum permanganat, yüzde 0.1 süblime, yüzde 0.1 formol, yüzde 1.5 asit fenik ve yüzde 2.5 sülfürik asit solusyonları virusu zararsız hale getirir. Bundan dolayı hastalık çıkan yerlerde bu çeşit dezenfektanlar kullanılması uygun olur.

Koyun-keçi çiçek virusu, solunan hava, salya damlacıkları, çiçek döküntüleri ve süt ile saçılır. Doğal infeksiyonlarda hayvandan hayvana damlacık infeksiyonu ile bulaşma olur. Virusun alınmasından sonra virus kana geçer ve etken bütün vücuda yayılır. Hastalık olmayan sürülerde hastalığın ortaya çıkmasındaki en önemli etken sürüye dışarıdan çiçek hastalığına yakalanmış hayvanların kontrolsüz şekilde sokulmasıdır.

Sağlam sağlıklı sürüye sokulan hasta hayvanlardan virus solunum yoluyla derhal bulaşmakta ve hastalık kısa sürede ortaya çıkmaktadır. Yine çiçek hastalığına yakalanmış koyun ve keçilere ait yiyecek maddeleri, alet ve ekipmanlar sağlıklı koyun ve keçilerde kullanılması hastalığın yayılmasında önemli etkendir. Hastalık çıkan sürülerde çiçek aşışı yapılması, hasta fakat klinik olarak yani gözle hasta olduğu fark edilemeyen hayvanlarda kullanılan enjektör iğnelerinin sağlıklı sürülerin aşılamalarında kullanılması koyun ve keçi çiçek hastalığının sağlık sürülere buluşmasına sebep olmaktadır.

Koyun çiçek hastalığında kuluçka süresi 6-8 gündür, ateş yükselir, nabız ve solunum sayısı artar, gözler şişer. Hayvanın burnundan yapışkan bir akıntı gelir. Kabızlık ve idrar zorluğu gözlenir. Hastalığın tipik şeklinde, hastalığın birinci gününden itibaren derinin yapağısız bölgelerinde burun, dudaklar, göğüs, bacaklar arasında, memede ve karında sırası ile papül, vezikül ve kabuk sonra bu kabuklar dökülür ve yerlerinde izler kalır.

Bu papüller 0.5-2 cm çapında olup yuvarlak ve elips şeklindedir. Daha sonra papüller irinleşirler. Bazen atipik koyun çiçeğine rastlanır. Bu formda sadece papül oluştuğu görülür ve hayvan iyileşir. Koyun çiçeği hastalığı 3-4 hafta kadar sürer, kış aylarında biraz daha fazla uzayabilir.

Hastalığın şiddetli devrelerinde kuzularda zature meydana gelir. 1-2 haftada ölüm başlar. Ayrıca mastitis (meme iltihabı) ve abort (yavru atma) olguları görülür. Hastalığın seyrinde bakım, beslenme ve hijyen koşullarının etkisi büyüktür. Koyunlarda hastalığın bulaşma oranı yüzde 70-80, ölüm oranı ise yüzde 5-50 arasında değişir. Kuzularda ölüm oranı yüzde 80’e çıkabilir.

Hayvanları koyun çiçeğine karşı korumada canlı ve inaktif aşılardan yararlanılmaktadır. Hastalık ile mücadelede en önemli nokta sağlıklı sürülere koyun-keçi çiçeğine yakalanmış hayvan sokmamaktır. Bu amaçla dışarıdan satın alınan koyun ve keçiler en az 21 gün süreyle karantina altında ayrı bir yerde barındırılmalı ve bu süre sonunda eğer hayvanlarda hastalık belirtisi görülmez ise hayvanlar sağlıklı sürüye katılmalıdırlar.

Hastalık çıkan bölgelerde 3 yıl süreyle koyun ve keçilere çiçek aşısı yapılmalı, eğer sürüde hastalık çıkmış ise hasta hayvanlar ayrılmalı ve sağlı hayvanlar ile temas ettirilmemelidir. Ölen hayvanlar derin çukurlara kireç dökülerek gömülmeli ve hasta hayvanların bulundukları ağıllar dezenfekte edilmelidir. Hasta hayvanlar ile temasta bulunan kişiler kesinlikle sağlıklı hayvanlar ile temas etmemelidir.