Hobi bahçeciliğine başlarken nelere dikkat etmeli?

Hobi bahçeciliği geniş bir uğraşı alanı. İstenirse farklı meyve türleri yetiştirilerek hobi meyveciliği yapılabilir. Ancak istenilen tür ve çeşit sayısına göre en az 500 m2 bir alan gerekir. Hobi sebzeciliğinin yeri ise biraz farklı. Çünkü hobi olarak sebze yetiştirmeye başlandığında, ürünler tüketildikçe, çeşitliliğin artması beklenir. Hobi sebzeciliği için süs bitkilerinde olduğu gibi evin içinde, pencere önlerinde, balkonda, bahçede alan ayarlanabilir.

Hobi sebzeciliği yapmak isteyen kişi, ilk kez bu işe başlayacaksa, toprak ve bitki yetiştiriciliği ile ilgili hiç deneyimi yoksa öncelikle sebzeleri tanıması gerekir. Çünkü her türün kendine özgü iklim, toprak ve yetiştiricilik özellikleri vardır. Bunun için önce saksılarda küçük çaplı bir yetiştiricilik yapılarak başlanabilir. SABIRLI OLMAK GEREKİYOR Her bitkinin çimlenmesi, gövde ve yaprak oluşturması, çiçeklenmesi, meyve ve tohum oluşturması için gerekli süre, iklim koşulları ve bakım işlemleri farklılık gösterir. Bu nedenle verilen emeğin karşılığını alabilmek için sabırlı olmak gerekir. Ön deneme çalışmalarınızda bahçe işini sevdiğinizi anlarsanız bu işe devam edin.

Sebze yetiştirmeye karar verdikten sonra, ikinci aşama yetiştiricilik alanınızın nasıl plânlanacağıdır. Yetiştiricilikle ilgili deneyiminiz varsa, zaten plânlamanın gerekli olduğunu kavramış olarak yola çıkmış olacaksınız. Plân yapmak için elinize bir kalem ve kâğıt almanız yeterli.

Bunu anlamak için 2 bahçe örneği alın. Bir tanesinde plânlama yapılmış olsun. Parseller düzenli, yürüyüş yolları belli. Bitkiler arasında aralık ve mesafeler ayarlanmış. Yani bahçede bir düzen var. Diğerinde ise, bitkiler oraya buraya saçılmış, bitkiler arasında dolaşmanız çok zor. Plânlı bir bahçede, hangi bitkinin ne zaman ekilip, dikileceği, ne zaman hasat edileceği ve yerine hangi bitkinin getirileceği veya boş bırakılacağı bellidir. Elinizde bir plân varsa, kullanmanız gereken tohum ve fide miktarını kolayca hesaplayabilirsiniz. Başlangıçta plân yapmak biraz sizi zorlasa da ilerleyen dönemlerde pratiklik kazanacağınız için, zaman ve alanı iyi ve etkili kullanabileceğinizi gördükten sonra vazgeçemeyeceksiniz. Şimdi plânın nasıl yapılacağına geçelim.

Yetiştiriciliğin nerede yapılacağı ve yetiştiricilik alanının büyüklüğü ilk belirlenmesi gereken şeydir. Yetiştiricilik balkon, pencere kenarı, ev bahçesi veya çatı bahçesinde mi yapılacak? Sahip olunan yetiştiricilik alanı, hangi sebze türlerinin seçilmesi gerektiği konusunda ipuçları verir. Sebze türlerinin bazıları dar alanlarda sık ekilerek yetiştirilebilirken, bazılarından verim alabilmek için geniş alanlar gerekebilir. Dolayısıyla dar bir alanda ısrarla geniş alan isteyen bitkiler yetiştirilemez.

Öncelikle sebzeler için seçilen alanların güneş alan bir yer olması gerekir. Sebzeler günlük 6-8 saat süreyle gün ışığında kalmak isterler. Özellikle meyveleri için yetiştirilen sebzeler gölgeden hoşlanmazlar. Kökleri ve yaprakları için yetiştirilen sebzeler ise daha az ışık alan yerlerde iyi sonuç verir. Hatta bu sebze türlerinde yaprak kalitesi daha önemli olduğu için fazla güneşli günlerde gölgeleme de yapmak gerekebilir. Sebze yetiştirilecek alanda sulama olanağı olmalıdır. Çünkü sebze türleri çoğunlukla sudan hoşlanırlar ve yaşamları süresince su stresi yaşamak istemezler. Su kaynağı temiz, zararlı mineral maddeleri bulundurmayan, kireçli ve tuzlu olmayan bir su kaynağı olmalıdır. Sebze yetiştirilecek alanın yol kenarına yakın olmaması gerekir.

Plânlamanın ikinci adımı, hangi sebze türlerinin yetiştirileceğine karar verilmesidir. Bunu belirleyebilmek için yaşanılan yerin iklim koşullarının bilinmesi gerekir. Bir bahçe alanınız varsa tür çeşitliliğine gitme şansı var demektir. Ancak saksıda veya kovalarda yetiştiricilik yapılacaksa, yani yer darsa tür sayısının sınırlandırılması gerekir. Pencere önlerinde yaz-kış yetiştiricilik yapılması plânlanıyorsa, kış aylarında pencerenizin iç kısmında saksı konulabilecek yer varsa yetiştiricilik yapılabilir. Yol üzerinde oturuyorsanız, yaprak ve meyvelerin çalınma veya tozla kaplanma durumunu da dikkate almanız gerekir. Bunun için öncelikle önünüzdeki kâğıda aklınızdan geçen sebze türlerini yazarsınız. Daha sonra sahip olduğunuz koşullara göre eleyerek sayıyı netleştirirsiniz. Bu elemelerde tür tercihi yapabilmek için de öncelikle sebzelerle ilgili ön bilgilere sahip olmanız gerektiğini unutmamanız gerekir.

Burada unutulmaması gereken istenilen sebze türünün onun istediği iklim koşulları sağlanmadığı sürece yetiştiriciliğinde başarısız olunacağıdır. Bazı sebze türleri yetiştiricilik için 22-25 0C ve üzerindeki sıcaklık derecelerini ister. Bazıları ise 10-20 0C’deki serin koşullar. Her sebze türünün tohum ekiminden hasada kadar geçen süreleri aynı değildir. Bazıları 1-2 ayda hasada gelirken, bazıları için 3 aydan fazla süre gerekebilir. Bu durumda bulunulan yerdeki iklim koşullarının bilinmesi ve buna göre vejetasyon süresinin belirlenmesi gerekir. Bulunulan yerin vejetasyon süresi, ilkbahar geç donları ile sonbahar ilk donlarının olduğu tarih arasındaki süre olarak hesaplanabilir. Seçilen sebze türünün sıcaklık isteklerini, dona dayanıklılık derecelerini dikkate alarak tür tercihinde bulunulması gerekir. (Yanmaz 2012).

Yetiştirilecek bitkilerden iyi bir performans alınmak isteniyorsa, onlara bakım için zaman ayrılması gerekir. Bazı sebze türlerinden çok az bakımla başarılı sonuçlar alınabilirken; bazılarında ise daha fazla özen göstermek gerekebilir. Maydanoz, nane, dereotu, roka, tere benzeri kısa ömürlü sebze türleri, domates, biber, hıyar, fasulyeye göre daha az bakım ister. Bazı sebze türleri sık sulanmak isterler. Bazıları hastalık ve zararlılara duyarlıdır.

Sebze yetiştirmek hobi olarak düşünülüyorsa o zaman maliyet ikinci plânda kalır. Amaç yetiştiricilik yaparken rahatlamak, hasat edilen ürünlerin tadına varmak ve onları toplarken duyulacak zevki tatmak olabilir. Ancak bir bahçeniz varsa, burada yetiştiricilik yapıp bir bölümünü de satmayı düşünebilirsiniz. Bu durumda fazla masraf istemeyen, birim alandan daha fazla ürün alınabilen türlerin seçilmesi yoluna gidilmelidir.

Sebze bahçemizin yerini seçtik, Ölçülerini aldık. Hangi sebze türlerini yetiştireceğimize karar verdik. Şimdi bu bilgileri kâğıda dökmemiz gereklidir. Bahçe plânının çizilmesi: Bahçe plânını çizerken kareli kâğıtları tercih etmek daha faydalıdır. Çünkü aralık mesafeleri karelere göre daha doğru bir şekilde ayarlayabilirsiniz. Bahçenin büyüklüğüne göre 10 kare veya 20 kare 1 m olarak hesaplanabilir. Öncelikle bahçenizin plânını çizersiniz. Unutmamanız gereken sebze bahçesinin kare veya dikdörtgen şeklinde olacağı kuralının olmamasıdır. Dolayısıyla plân üzerine bahçenizin farklı yönlerinden ölçtüğünüz rakamları, yetiştiricilik yapılmaya uygun olmayan bina, ağaçlar ve diğer bitkileri de işaretlemek gerekir. Bahçede parseller arasına konulacak yol aralıkları da plân üzerinde gösterilmelidir. Bahçenin plânını hazırladıktan sonra bundan 3 nüsha hazırlayın. Bunlardan biri bahçenizin yaz dönemindeki halini, diğeri sonbahar, bir diğeri ilkbahardaki durumunu göstersin. Bu plânlara bakarak bahçenizde yetiştirdiğiniz sebze türlerinin her birini ne zaman hasat ettiğinizi görebilirsiniz ve gelecek yılın plânını hazırlarken bu plânlardan yararlanabilirsiniz.

Yetiştirilecek alanın plânı üzerinde yetiştirmek üzere seçtiğiniz sebze türlerini, bu sebze türleri için ne kadar alan ayırdığınızı da dikkate alarak plân üzerinde yerleştirmeniz gerekir. Ağaç ve çalıların köklerinin ağacın gölgesinin düştüğü alanlara kadar yayılacağı ve ileride sebzelerin gelişmesinde sıkıntıya neden olacağı, ağaçların kökleri ile sebzelerin kökleri ile yarışa girerek hem onların suyuna hem de besin maddelerine ortak olacağının unutulmaması gerekir. Örneğin sebzeleri özellikle ceviz ağaçlarının altına getirmemek gerekir. Bunun nedeni ceviz ağacının iyot salgılamasıdır. İyot bir büyümeyi geciktiricidir. Altındaki bitkilerin bodurlaşmasına ve ölmesine neden olur. Plâna sebze türlerini yerleştirirken uzun boylu sebze türlerini ileride diğer bitkilere gölge yapmayacak şekilde yerleştirmelisiniz. Örneğin uzun boylu sebze türlerini orta kısma getirirseniz iki tarafındaki bitkilere gölge yapabilir. Sebze türlerinin özelliğine göre aralık mesafeleri ayarlarken, ileride bakım işlerini kolaylaştıracak şekilde parseller hazırlamak yararlı olur.

Bitkileri plâna yerleştirdikten sonra, bu türlerin ekim ve dikim tarihlerini plânın üzerinde göstermeniz gelecek yaz ve sonbaharda yapacağınız işler için size yardımcı olur. Ayrıca gelecek sezonda hangi sebze türlerinin yetiştiriciliği hakkında bilgi sahibi olmanız gerektiğini de bu plâna göre öğrenmiş olursunuz.

Yetiştiricilik sırasında karşılaştığınız sorunları, bu sorunları çözme şeklinizi, deneyimlerinizi de plâna kaydedin ve bu plânları saklayın. Birkaç sezon sonrasında bahçenizle ilgili bir defter tutmuş olduğunuzu göreceksiniz. Yıllar içinde bu defter sizin bu işten giderek daha fazla zevk almanızı sağlayacaktır.