Arıcılıktan Elde Edilen Ürünler Nelerdir?

Bal, arıların çiçeklerden topladığı nektarın fiziksel ve kimyasal değişikliklere uğratıldıktan sonra kendi yaptıkları petek gözlerinde depoladıkları tatlı ve çok değerli bir besin maddesidir. Bal arıların en önemli gıda maddesidir. Bal olmadan arılar yaşamlarını sürdüremezler ve ölürler. Arılar kış aylarında açkalmamak için petek gözlerini balla doldururlar. Arıcılar da arının kışlık ihtiyacını kovanda bırakırlar ve ihtiyaç fazlasını hasat ederler. Balın sınıflandırılması üretim ve pazarlama şekline ya da kaynağına göre yapılmaktadır. Üretim ve pazarlama şekline göre bal; süzme ve petekli, elde edildiği kaynağa göre ise çiçek ve salgı balı olarak sınıflandırılabilir. Balın Bileşimini Oluşturan Maddeler; Su, Karbonhidratlar, Mineral Maddeler, Proteinler, Asitler, Enzimler, Vitaminlerden oluşur. Bal, kaynağına ve içerisindeki polenlerin miktar ve çeşidine bağlı olarak B, C, E ve K vitaminleri içerir. Bal, elde edildiği kaynağa bağlı olarak kendine has tat ve kokuya sahiptir. Bu itibarla ısıtma, işleme, depolama gibi işlemlerde balın kendine özgü tat ve kokusunu değiştirecek yanlış uygulamalardan kaçınmak gerekir.

Polen, çiçekli bitkilerde çiçeklerin erkek organlarıdır. Polen protein, mineral maddeler, vitaminler ve izelementler bakımından çok zengin bir besin maddesidir. İsçi arılar çiçekleri ziyaret ettiklerinde vücutlarına yapışan poleni arka ayaklarında kovana taşırlar. Arılar poleni yavruların ve genç işçi arıların beslenmesinde kullanırlar. Polen arıların büyüyüp gelişmelerini tamamlamaları, salgı bezlerinin gelişmesi için gerekli olan başlıca protein kaynağıdır. Arılar bir gidiş gelişlerinde kovana ancak iki polen peleti taşıyabilirler ve bu bir polen yükü olarak kabul edilir. Bir polen yükünün ağırlığı ve boyutu, elde edildiği bitkiye bağlı olarak genelde 8-29 mg arasında değişir. Toplanan polen genellikle nektar ve arı tükürük salgısıyla ıslatılarak bir birine yapışmış bir şekilde taşınır. Polen günümüzde; • İlaç olarak, • Arı ekmeği olarak çocukların beslenmesinde, • Kozmetik alanında, • Polinasyon çalışmalarında, • Hava kirliliğinin izlenmesinde, • Besin maddesi olarak evcil hayvanların ve laboratuar böceklerinin beslenmesinde, özellikle polinasyonda kullanılan Bambus arılarının beslenmesinde kullanılmaktadır.

Propolis arıların bitki tomurcuk ve filizlerinden topladığı çok kuvvetli virüs öldürücü (anti-viral), bakteri öldürücü (anti-bakteriyel), mantar öldürücü (anti-fungal) etkiye sahip yapışkan organik bir maddedir. Arılar kovan içerisindeki besinleri, yavruyu ve kendilerini çeşitli mikroplardan (virüsler, bakteriler, fungus) korumak için propolis toplarlar ve bununla kovanın içerisini dezenfekte ederler. Tarlacı işçi arılar propolisi, bitkilerin özellikle tomurcuk ve sürgünlerinden toplarlar. Arı, propolisi toplamayı kararlaştırdığı bitkinin tomurcuklu kısmına konar. Arka ayakları ve üst çenelerini kullanarak bir miktar zamksı sızıntıyı kopartır. Bu parça ağız da nemlendirilip yumuşatılarak ve bu sırada bazı enzimler eklenerek pelet haline getirilir. Pelet, ön ve orta bacakların yardımı ve bacak hareketleri ile arka bacaklardaki polen sepetçiğine paketlenir. Polen sepetçiği yeteri kadar propolis ile doldurulduğunda kovana taşınır. Propolis genç işçi arılar tarafından 25-30 da ki kadar boşaltılır ve hemen gerekli yerde kullanılır. İşçi arılar bir seferinde ortalama 10 mg propolisi kovana taşıyabilir.

Balmumu; 12-18 günlük işçi arıların, karın halkalarındaki mum salgı bezleri tarafından salgılanan ve kovanda peteklerin yapılmasında kullanılan bir maddedir. Kahverengi, krem ve ya sarımtırak renklerde , sıcakta yumuşayan çok değerli bir arı ürünüdür. Endüstride, eczacılıkta, kozmetik ve ilaç sanayinde boya ve vernik üretiminde çok yaygın bir kullanım alanına sahiptir.

Arı sütü, 6-12 günlük işçi arıların kafalarındaki çene altı (mandıbular) ve hipofarenks bezlerinden salgılanan, besin değeri ve biyolojik aktivitesi çok yüksek değerli bir üründür. Arı sütü kovan içerisindeki genç larvaların ve kraliçe arının beslenmesi için kullanılır. İsçi arılarla kraliçe arı arasında genetik olarak bir fark yoktur. Larvaların beslenmesine bağlı olarak bunlar ya işçi arı ve ya kraliçe arı olurlar.

Arı zehiri arılarda zehir torbasına bir kanal ile bağlanan asit ve alkali salgı bezlerinde üretilir ve zehir torbasında depolanır. Koloni her hangi bir şekilde rahatsız edildiğinde ve ya koloniye diğer canlılar saldırdığında isçi arılar alarm koku (feromonu) salgılarlar, bu koku işçi arılarda sokma eylemine neden olur. İsçi arılar soktukları zaman iğnelerini geri çekemezler ve iğne kaslarında hareketiyle zehir torbasındaki zehiri sokulan kişi ye enjekte eder. Arı soktuğu zaman zehir içerisindeki maddeler nedeniyle acı ve yanma ile birlikte sokulan yerde kızarıklık ve kaşıntı hissedilir. Arı soktuğu zaman tırnakla iğne kırılır ve vücuttan uzaklaştırılarak zehirin etkisi azaltılabilir. Bir sezonda 3 gün ara ile yapılan toplama sonunda bir kovandan ortalama 4 gr kuru arı zehiri elde edilmektedir. Arı zehiri tıbbi olarak insanların romatizma tedavisinde kullanılmaktadır. Amerika'da eczanelerde saf arı zehiri, tablet olarak satılmakta ve çok ilgi görmektedir. Romanya, Polonya ve Japonya’da arı ürünleriyle tıbbi tedavi (apiterapi) yapılmaktadır.